Konkursy ofert na realizację zadań publicznych są podstawowym mechanizmem przekazywania środków finansowych, przez państwo i samorządy, podmiotom III sektora na projekty realizujące zadania publiczne.
Obowiązek ogłoszenia konkursu na wykonanie jakiegokolwiek zadania publicznego – czyli na przyznanie pieniędzy przez administrację na realizację określonego celu – wprowadziła Ustawa o działalności pożytku publicznym i o wolontariacie. (źródło: administracja.ngo.pl)
Granty przyznawane przez państwo i samorządy (na zadania publiczne) oraz inne instytucje grantodawcze (wyspecjalizowane fundacje i podmioty prywatne) to dziś jedno z podstawowych źródeł finansowania działalności organizacji pozarządowych. 43% tych organizacji wskazuje na to źródło, jako podstawę prowadzenia działalności (za raportem: Polskie Organizacje Pozarządowe 2010, str. 16).
Kształt konkursów na realizację zadań publicznych wynika (zazwyczaj) z „ustaleń lokalnych” ale w obrębie przepisów wynikających z prawa krajowego. Przykładem może być konkurs Mecenat Małopolski:
Otwarty konkurs ofert pn. „Mecenat Małopolski” realizowany jest na podstawie: art. 4 ust. 1 pkt 4,5 i 13, art. 5 i art. 16 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536) oraz art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142 poz. 1590 z późn. zm.), Uchwały Nr XLI/527/2006 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 30 stycznia 2006 r. w sprawie przyjęcia „Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013”, Uchwały Nr LI/828/10 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 25 października 2010 r. w sprawie przyjęcia „Programu współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok 2011”. (źródło: KULTURA I DZIEDZICTWO KULTUROWE NAJWAŻNIEJSZE DZIAŁANIA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO. RAPORT ZA ROK 2011)
Konkursy ofert na realizację zadań publicznych w dziedzinie kultury
Przeszukiwanie informacji dotyczących konkursów w dziedzinie kultury jest kłopotliwe z dwóch głównych przyczyn:
- strony internetowe samorządów (serwisy oficjalne i biuletyny informacji publicznej) skonstruowane są bardzo różnorodnie, są wzajemnie niekompatybilne i nieporównywalne;
- nie zawsze kultura stanowi wydzielony temat konkursu, a równie często działania kulturalne wspierane są z innych priorytetów, np. w Tarnowie, z kierunku Marka Miasta.
W Banku Danych Lokalnych GUS informacji o dofinansowaniu III sektora w obszarze kultury znaleźć nie można. W Systemie Analiz Samorządowych dane dotyczące kultury udostępniają bardzo nieliczne gminy. W systemie Moja Polis danych finansowych dotyczących organizacji pozarządowych brak. Regionalna Izba Obrachunkowa w Krakowie nie opracowuje zestawień dotyczących tego zagadnienia. Z oficjalnych budżetów samorządów bardzo trudno jest wyłowić informacje dotyczące kwot wsparcia organizacji pozarządowych w dziedzinie kultury. Polecamy zatem badania Stowarzyszenia Klon/Jawor dotyczące funkcjonowania III sektora:
Ponad 80% gmin w Polsce zleciło NGOs realizację zadań publicznych, przeznaczając na to łącznie ok. 1mld 200 mln zł (2009 r.).
Jaka część została przeznaczona na kulturę, trudno ocenić.
Małopolska. Konkursy regionalne i w miastach powiatowych
Samorząd Województwa Małopolskiego prowadzi konkurs Mecenat Małopolski. W 2011 roku dofinansował projekty kulturalne na łączną sumę 2 mln 100 tys. złotych. Działania o charakterze kulturalnym znajdują również dofinansowanie w konkursie Małopolska Gościnna (te związane z rozwojem turystyki kulturowej).
Miasto Kraków prowadzi konkurs Mecenat Kulturalny Miasta Krakowa. W 2011 roku podzielony był na dwa oddzielne konkursy: dla projektów powyżej i poniżej 50 tys. złotych. Przekazane środki wyniosły 5 mln 75 tys. złotych.
Miasto Tarnów prowadzi konkursy pt. Kultura oraz Marka Miasta, w ramach których przydzielane są dotacje na projekty kulturalne. W 2011 roku przekazano podmiotom III sektora 437 tys. złotych.
Miasto Nowy Sącz udziela dotacji w dwóch trybach: małych grantów oraz konkursów. W pierwszym trybie nie ma oddzielnego kierunku związanego z kulturą, jednak można tam znaleźć wiele dofinansowanych projektów o charakterze kulturalnym. Konkurs ma nazwę Upowszechnianie Kultury, w jego ramach rozdysponowano w 2011 roku 222 tys. złotych. Istotny dla sektora kultury jest też konkurs pt. Turystyka.
W Wieliczce przeprowadzany jest Konkurs ofert na realizację zadań w kulturze. W 2011 roku przeznaczono na niego 160 tys. złotych.
W Olkuszu konkurs nosi długą nazwę: Otwarty konkurs ofert na realizację zadań własnych gminy z zakresu kultury, turystyki i współpracy ze społecznościami lokalnymi innych państw w formie powierzenia pn: Utrzymanie i popularyzacja muzeów w Olkuszu, Współpraca ze społecznościami lokalnymi innych państw, Przedsięwzięcia kulturalne, Przedsięwzięcia upowszechniające turystykę, Przedsięwzięcia kulturalne dla osób niepełnosprawnych. W 2011 roku przeznaczono na niego 45 tys. złotych.
W Oświęcimiu konkursy skierowane do III sektora na realizację zadań publicznych są zintegrowane w jedną całość. Kultury dotyczą dwa kierunki wsparcia: organizacja imprez oraz sztuka i kultura. W 2011 roku na oba przeznaczono 531 tys. złotych. Ale warto zaznaczyć, że ponad 450 tys. z tej kwoty zostało przeznaczone na flagowy Life Festival.
W Nowym Targu przeprowadzany jest Otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych Gminy Miasta Nowy Targ w zakresie kultury i sztuki. W 2011 roku przyznano dotacje w kwocie 80 tys. złotych. Miasto posiada bardzo przyjazny serwis internetowy poświęcony współpracy z III sektorem.
W Zakopanem program nosi nazwę Konkurs ofert na realizację zadań Gminy w zakresie kultury. Miasto wprowadziło procentowe limity kwot przeznaczonych na poszczególne „dziedziny”: Organizacja festiwali, koncertów, konkursów, przeglądów, plenerów, warsztatów, konferencji, wystaw artystycznych i historycznych oraz spektakli teatralnych -55%; Wydawanie nie komercyjnych, niskonakładowych książek i czasopism -9%; Renowacja, konserwacja, inwentaryzacja i ochrona zabytków oraz innych obiektów kultury materialnej – 3%; Organizacja i prowadzenie amatorskiego ruchu artystycznego i twórczości ludowej – 13%; Upowszechnianie, promocja i popularyzacja kultury i sztuki – 10%; Edukacja kulturalna – 10%. W 2011 roku gmina przeznaczyła na konkurs 100 tys. złotych.
W Gorlicach miasto organizuje Konkurs na realizację zadań z zakresu kultury i kultury fizycznej. W 2011 roku na kulturę przeznaczono 120 tys. złotych.
Miasto Bochnia organizuje konkurs w dziedzinach kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji oraz ograniczanie marginalizacji i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. W 2011 roku przeznaczyło nań 27 tys. złotych.
W Myślenicach organizowane są konkursy na prowadzenie świetlic środowiskowych i prowadzenie Reprezentacyjnego Folklorystycznego Zespołu „Ziemia Myślenicka”, przy czym tylko konkurs dotyczący prowadzenia zespołu realizowany jest w dziedzinie kultury. Zespół działa w ramach Myślenickiego Towarzystwa Kultury, zatem cytując oficjalne wyniki podane przez urząd miasta na konkurs wpłynęła 1 oferta, która spełniała wymagania formalne, została oceniona i przyznano dotacje. Na cel ten miasto przeznaczyło w 2011 roku 130 tys. złotych.
Miasto Chrzanów organizuje Otwarty konkurs ofert na zlecenie realizacji zadań Gminy Chrzanów w zakresie organizacji zimowego wypoczynku, kultury, sztuki, ochrony dóbr kulutry i dziedzictwa narodowego, ochrony i promocji zdrowia, turystyki i krajoznawstwa. Na kulturę w 2011 roku przeznaczono 20 tys. złotych.
Nic sensownego (na podstawie przeszukiwań oficjalnych serwisów miejskich i BIP-ów) nie udało się ustalić w Proszowicach, Wadowicach, Suchej Beskidzkiej, Limanowej, Brzesku i Dąbrowie Tarnowskiej. W części z tych miast najprawdopodobniej nie ma oddzielnego konkursu/ schematu związanego z kulturą. Ale w dwóch miastach stosuję się praktykę nie archiwizowania informacji, czyli znaleźć można wyłącznie informacje o aktualnych (trwających) konkursach. Uniemożliwia to jakąkolwiek analizę działań wstecz.
Większość dofinansowanych projektów ma charakter imprez lub festiwali, spora część ma charakter działań związanych z edukacją artystyczną i kulturalną (a ich ważnym odbiorcą jest młodzież niepełnosprawna lub zagrożona wykluczeniem). Wsparcie młodzieży w rozwoju (nie tylko w dziedzinie kapitału kulturowego) poprzez działania w III sektorze wymagałoby pogłębionych badań. Jest to bardzo ważna sprawa, a dodatkowo wyzwanie to jest rzadziej podejmowane przez publiczne instytucje kultury. Trzecim wyróżniającym się priorytetem jest ochrona dziedzictwa kulturowego i kultywowanie tradycji.
Jeśli wskazać na dylematy samorządów w związku ze współpracą z organizacjami pozarządowymi, to trzy mogą być najważniejsze:
- jak zarządzać i finansować stałą współpracę z wybranymi partnerami nie tworząc fikcji otwartych konkursów z jedną kwalifikującą się ofertą (którą można przyjąć lub odrzucić);
- jak ustanowić równowagę pomiędzy wspieraniem nowych inicjatyw a „utrzymywaniem” sprawdzonych rozwiązań;
- jak rozumnie łączyć zlecanie usług publicznych (miasto narzuca temat związany np. z wdrażaniem lokalnej strategii rozwoju) z inicjatywą własną organizacji (bo zrobią one lepiej to, co same chcą zrobić, niż jeśli zostaną przymuszone do wpasowania się w zakres konkursu).
Kwoty dofinansowania organizacji pozarządowych podane w artykule mają charakter orientacyjny. W rzeczywistości mogą być wyższe.