ewaluacja MIK
Na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego powstało opracowanie pt. Diagnoza stanu kultury w Województwie Małopolskim i analiza SWOT. Publikacja została przygotowana przez Instytut Badań Strukturalnych na podstawie przeprowadzonych badań społecznych i analiz eksperckich. Celem raportu była diagnoza stanu kultury w regionie (ze szczególnym uwzględnieniem działalności instytucji kultury Województwa Małopolskiego).
Poniżej przedstawiamy fragmenty tego raportu odnoszące się do Małopolskiego Instytutu Kultury.
MIK jako centrum kultury:
To także instytucje-hybrydy, nazywane centrami kultury i łączące w sobie kilka różnych typów działań – ale znów: łączące je na różne sposoby. Promujące kulturę i edukujące odbiorców, jak choćby Małopolskie Centrum Kultury „Sokół” w Nowym Sączu, ale też – jak Małopolski Instytut Kultury – obok funkcji animacyjnych i promocyjnych, pełniący funkcję „think-tanku” – ośrodka badawczego, diagnozującego przemiany kultury w województwie i poszukującego rozwiązań dla wynikających z tych przemian problemów. MIK częściej działa jako centrum kompetencyjne, wpływające na inne instytucje, niż jako podmiot bezpośrednio kontaktujący się z odbiorcami. (str.8)
O badaniach sektora kultury w regionie:
Rozwój nowych praktyk kulturowych, ale też nowe oczekiwania wobec kultury – takie jak wywieranie wpływu na kapitał społeczny i rozwój gospodarczy – powinny przełożyć się na zdecydowane rozszerzenie palety wskaźników, które wiązać można z oddziaływaniem instytucji kultury oraz diagnozowaniem ich otoczenia. Do prowadzenia takich badań najlepiej predestynowane wydają się centra kultury – przede wszystkim Małopolski Instytut Kultury, posiadający już doświadczenie w pracy badawczo-seminaryjnej i konsultujący się z ogólnopolskim Obserwatorium Żywej Kultury, działającym przy Narodowym Centrum Kultury w Warszawie, ale też Małopolskie Centrum Kultury Sokół w Nowym Sączu – we współpracy z krakowskim Ośrodkiem Statystyki Kultury. (str.18)
O projekcie „nowa_huta.rtf” (seniorzy i technologie):
Warto jednak łączyć te działania z wykorzystaniem nowych technologii, jak miało to miejsce choćby w wypadku projektu „nowa_huta.rtf”, koordynowanego przez Małopolski Instytut Kultury realizowanego w latach 2004-2006. Jego uczestnicy – także za pośrednictwem Internetu – gromadzili swoje wspomnienia na temat dzielnicy, w której żyją. (str.27)
O roli MIK-u w regionie:
Małopolski Instytut Kultury to instytucja, która poza animacją działalności artystycznej, prowadzi szereg działań z zakresu promocji małopolskiej kultury, badań nad nią (prowadzonych m.in. we współpracy z Narodowym Centrum Kultury w Warszawie, organizatorem Obserwatorium Żywej Kultury, wiodącej obecnie inicjatywy związanej z badaniami kultury w kraju), a także edukacji regionalnych kadr kultury. Małopolski Instytut Kultury poprzez badania, szkolenia i konsultacje z powodzeniem pozycjonuje się jako instytucja wspomagająca rozwój kultury w regionie – nie tylko koordynując i wspierając realizację konkretnych działań, ale też stymulując nawiązywanie partnerstw i rozszerzanie oferty przez współpracujące z instytutem podmioty. (str.46)
MIK i otwarte licencje:
Małopolski Instytut Kultury na swoich stronach informuje o swoich aktywnościach, ale udostępnia też materiały edukacyjne. Co ważne, jako jedyny z badanych podmiotów korzysta z licencji Creative Commons, ułatwiających obieg treści w Internecie – jest to bez wątpienia praktyka godna naśladowania. (st.55)
Projekt MIK-u Zbiornik Kultury:
Czy Goldex może być inspiracją dla państwowych instytucji kultury? Przykładem próby przeniesienia tych zasad na grunt publicznych instytucji kultury może być Zbiornik Kultury. Zbiornik Kultury to artystyczna inicjatywa Małopolskiego Instytutu Kultury, która miała jak dotąd dwie odsłony – działała przez dwa miesiące w roku 2010 i pięć miesięcy w roku 2011, organizując w sumie kilkadziesiąt wydarzeń. Zapewnione przez Małopolski Instytut Kultury środki zapewniły opłacenie czynszu i pracy koordynatora projektu, reszta „działa się” niemal bezkosztowo. Organizatorzy mówią więc o pewnej przypadkowości, wymuszonej brakiem środków, ale często przekładającej się na pozytywną spontaniczność i elastyczność. Pomimo minimalnego budżetu pokazywano prace tak uznanych artystów jak choćby Wilhelm Sasnal, Jan Simon czy Marcin Maciejowski. Zbiornik Kultury, funkcjonujący na zasadach zbliżonych do Goldex Poldex, to bez wątpienia udany eksperyment pokazujący, że instytucje publiczne mogą adoptować także doświadczenia skrajnie różnych od nich podmiotów z obszaru kultury. Oczywiście nie każde takie przedsięwzięcie będzie udane – jeśli jednak regionalne instytucje kultury chcą kształtować standardy i wyznaczać nowe trendy, muszą szukać nieoczywistych rozwiązań i podejmować ryzyko. Nawiązywać sojusze z podmiotami i modelami działalności pozornie niemożliwymi do pogodzenia z działalnością instytucji publicznych. Tylko w tym wypadku mogą obronić się przed dalszą marginalizacją w obszarze żywej kultury, a tym samym wywierać wpływ na tkankę społeczną. Wyzwaniem jest pogodzenie logiki systemowej z zapałem jednostek oraz połączenie ryzyka z myśleniem w kategoriach ekonomicznych – poszukiwanie innowacji nigdy nie jest bezpieczne i musi zapewnić prowadzącym takie eksperymenty instytucjom prawo do porażki. (str.63)
MIK i dochody własne:
Spośród czterech centrów kultury największy potencjał dla generowania przychodów własnych mają instytucje z Nowego Sącza i Tarnowa. W ich przypadku sprzedaż biletów stanowi istotną pozycję w budżecie, należy jednak zaznaczyć, że oba z tych podmiotów mają w swojej strukturze kina, pozwalające na zwiększenie zysków z tego tytułu. W Małopolskim Instytucie Kultury oraz Ośrodku Dokumentacji Sztuki T. Kantora „Cricoteka” bilety nie są znaczącym źródłem dochodów. Ważniejsze są środki pozyskiwane z innej działalności, takiej jak organizacja warsztatów (Małopolski Instytut Kultury) oraz sprzedaż wydawnictw (Cricoteka). (str.77)
Specyfika Małopolskiego Instytutu Kultury sprawia, że większość podejmowanych działań jest niedochodowa. Podobna sytuacja występuje w przypadku Ośrodka Dokumentacji Sztuki T. Kantora „Cricoteka”, który udostępnia swoje zbiory (archiwa) nieodpłatnie, czerpiąc zyski m.in. ze sprzedaży przygotowywanych przez instytucję wydawnictw, co pozwala na pokrycie równowartości wynagrodzeń pracowników merytorycznych. (str.82)
W analizie SWOT MIK został ujęty po stronie szans, jak wszystkie regionalne instytucje kultury:
Wysoki potencjał ocenianych instytucji, dający szansę na uczynienie z nich regionalnych liderów, a w niektórych wypadkach (m.in. Muzeum Etnograficzne w Krakowie, Małopolski Instytut Kultury) będących wytwórcami rozwiązań innowacyjnych na skalę kraju.
Rekomendacje raportu
1. Stworzenie platformy wymiany informacji w obrębie regionalnych instytucji kultury
Stworzenie internetowej platformy wymiany informacji i doświadczeń dla wszystkich regionalnych instytucji kultury. Jej uzupełnieniem powinny być spotkania, w trakcie których głos będą mogły zabrać też osoby prywatne oraz przedstawiciele organizacji pozarządowych , a także ewentualni partnerzy biznesowi. Proces budowania tej platformy powinien opierać się o już dziś organizowane (zwłaszcza przez centra kultury, ze szczególnym uwzględnieniem Małopolskiego Instytutu Kultury) szkolenia. Finalnym efektem powinna być platforma internetowa, służąca regularnej komunikacji pomiędzy samymi instytucjami kultury, jak też pomiędzy instytucjami kultury a Urzędem Marszałkowskim. W tym drugim przypadku zamieszczane na platformie opracowania i informacje, ale też zapytania kierowane zarówno do instytucji kultury, jak i do Urzędu, powinny przyczyniać się do kreowania otwartej dyskusji o priorytetach i związanym z nimi podziale środków.
2. Małopolskie Obserwatorium Kultury
Uruchomienie Małopolskiego Obserwatorium Kultury, w dalszej perspektywie włączenie go do ośrodka badań regionalnych.