Relacja ze spotkania „Strategie digitalizacji. Praktyki użycia cyfrowych obiektów”

Tematem spotkania – zorganizowanego we współpracy z Warsztatem Innowacji Społecznych – które odbyło się 20 listopada w Małopolskim Instytucie Kultury, była digitalizacja oraz upowszechnianie cyfrowego dziedzictwa kulturowego w internecie. W celu zawężenia tak szerokiego zagadnienia postanowiliśmy skupić się przede wszystkim na kwestii relacji budowanych z odbiorcami (w praktyce okazało się, że temat digitalizacji budzi wiele emocji, a nawet kontrowersji, co sprawiło, że zarówno w dyskusjach z prelegentami, jak i w czasie debaty zamykającej spotkanie poruszane było wiele innych wątków).

W spotkaniu udział wzięły osoby związane zawodowo z digitalizacją i upowszechnianiem cyfrowego dziedzictwa pracujące w krakowskich instytucjach kultury i sektorze kreatywnym, a także niezawodowi pasjonaci.

Pierwsza prezentacja – Strategie digitalizacyjne wobec odbiorców. Zmiany w latach 2004–2014 autorstwa Aldony Guzik z Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie – dotyczyła wyników pierwszego modułu badań projektu Cyfrowe praktyki i strategie upowszechniania i odbioru dziedzictwa kulturowego w Polsce w latach 2004–2014 realizowanego przez Małopolski Instytut Kultury wraz z Uniwersytetem Pedagogicznym.
Badanie dotyczyło analizy ilościowej stron internetowych upowszechniających cyfrowe obiekty kulturowe, a także sposobów korzystania z tego typu portali i repozytoriów przez studentów krakowskich uczelni (badanie zakładało analizę prac magisterskich pod kątem wykorzystywanych w nich źródeł).

Druga prezentacja – Społeczna świadomość i wykorzystanie digitalizacji autorstwa Łukasza Maźnicy i Wojciecha Kowalika z Fundacji Warsztat Innowacji Społecznych – dotyczyła wyników badań projektu Ekultura na temat potrzeb i świadomości Polaków w kwestii digitalizacji kultury.

W trzecim wystąpieniu – Polityki otwartości w instytucjach GLAM autorstwa Klaudii Grabowskiej z Centrum Cyfrowego – poruszono niezwykle istotny obecnie temat otwartości instytucji kultury, czyli między innymi ich roli dotyczącej zwiększania dostępności do zasobów dziedzictwa kulturowego.

Po koniec spotkania odbyła się dyskusja z udziałem prelegentów i publiczności. Poprowadził ją Jan Strycharz z Warsztatu Innowacji Społecznych.

***

Spotkanie było niezwykle inspirujące. Wiele z przedstawionych spostrzeżeń warte jest poddania dalszej refleksji. Naszą szczególną uwagę zwróciły następujące zagadnienia:

Co rozumiemy przez digitalizację? Jakie są jej funkcje? Czy jest nią tylko działalność z użyciem profesjonalnego sprzętu, do którego dostęp jest ograniczony ze względu na możliwości finansowe instytucji/jednostek, czy także „domowa” działalność z użyciem zwykłego skanera, aparatu fotograficznego lub smartfona, które dostępne są współcześnie dla większości społeczeństwa?
Chaos czy porządek digitalizacyjny? – czy współcześnie mamy do czynienia z procesem „kontrolowanym” i uporządkowanym, czy całkowicie pozbawionym koncepcji i myślenia strategicznego?
Zauważono, że stykamy się obecnie z problem wartościowania ilościowego i jakościowego podejścia do procesu digitalizacji. Pierwsze z nich nastawione jest na jak największą liczbę zdigitalizowanych obiektów lub ich zbiorów kosztem jakości, a drugie zakłada pierwszeństwo jakości (wyrażonej między innymi dużą rozdzielczością umożliwiającą przyjrzenie się detalom czy właściwym odwzorowaniem barw), co ogranicza liczbę zdigitalizowanych obiektów w porównaniu do podejścia pierwszego. Problematyczna jest także fetyszyzacja wskaźników ilościowych, które utożsamiane są często z efektywnością działalności instytucji/jednostki.
Istnieje potrzeba i konieczność rozgraniczania procesów digitalizacji, udostępniania i upowszechniania.
Zauważa się problem niewystarczającego finansowania działań związanych z upowszechnianiem zdigitalizowanych obiektów i promocją projektów.
Problem braku świadomości niektórych jednostek i instytucji sprawujących opiekę nad cyfrowym dziedzictwem kulturowym, co do tego jak istotna jest idea udostępniania obiektów szerszemu gronu odbiorców (nie tylko kustoszom czy badaczom).
Należy się przyjrzeć dokładnie szansom i zagrożeniom związanym z digitalizacją i upowszechnianiem, a także zwrócić szczególną uwagę na potrzebę kontroli udostępnianych zasobów przez instytucje, która w dobie prężnego rozwoju nowoczesnych technologii i coraz większej powszechności medium, jakim jest internet, może, ale nie musi, być zagrożeniem dla idei otwartości i wolnego dostępu.
Odwołując się do powyższego, warto zbadać zagadnienie dobrego i złego wykorzystania cyfrowych obiektów kulturowych, a także spróbować ocenić, czy komercjalizacja cyfrowego dziedzictwa kulturowego jest dobrą praktyką, czy też może być zagrożeniem dla niego.
Czy istnieje potrzeba pogłębionej pracy z menadżerami kultury? Jakie jest podejście i jakie kompetencje mają pracownicy instytucji kultury do digitalizacji, udostępniania i upowszechniania?
Zwrócono uwagę na problem braku wyczerpujących badań na temat charakterystyki osób, które są odbiorcami inicjatyw digitalizacyjnych mających na celu upowszechnianie cyfrowego dziedzictwa, a także braku rozwiązań, narzędzi, które służyłyby popularyzacji takich projektów i ich efektów, dotarciu nie tylko do odbiorców wyspecjalizowanych (np. badaczy).
Wskazuje się również na tendencję (szkodliwą dla osób i instytucji związanych z digitalizacją i upowszechnianiem dziedzictwa) do korzystania przez odbiorców z cyfrowych zasobów pochodzących ze stron www niezajmujących się profesjonalnie działalnością digitalizacyjną i upowszechniającą (np. YouTube) zamiast z zasobów przygotowywanych przez instytucje wyspecjalizowane w tym obszarze, lecz o wiele słabiej rozpoznawalnych wśród internautów. Brak wiedzy odbiorców o źródłach, internetowych „skarbnicach wiedzy” rodzi potrzebę wdrożenia specjalnego projektu promocyjnego, mającego na celu dotarcie do odbiorów, a także edukacji medialnej, zwłaszcza w szkołach i na uczelniach.

Tak wiele problemów, wątpliwości i pytań związanych między innymi z potrzebą nazywania i definiowania działań i procesów wymaga dalszych badań i systematycznego debatowania nad nimi. Zamierzamy w przyszłości organizować kolejne spotkania poświęcone tematowi digitalizacji i upowszechniania cyfrowego dziedzictwa kulturowego, o czym będziemy Państwa oczywiście informować.

Zapraszamy do śledzenia nas na stronie i fanpage’u Małopolskiego Instytutu Kultury!

Materiały ze spotkania:

1. Prezentacja Strategie digitalizacyjne wobec odbiorców. Zmiany w latach 2004–2014 autorstwa Aldony Guzik z Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie.

Strategie digitalizacyjne wobec odbiorców. from Małopolski Instytut Kultury

2. Prezentacja Społeczna świadomość i wykorzystanie digitalizacji autorstwa Łukasza Maźnicy i Wojciecha Kowalika z Fundacji Warsztat Innowacji Społecznych.

Świadomość polaków – digitalizacja mik 20 XI from Małopolski Instytut Kultury