Aktualności
Wystawa autorstwa Magdaleny Zych Uwolnić się to opowieść o przestrzeniach wolności, które stwarzali sobie kobiety i mężczyźni stanu chłopskiego odrabiający pańszczyznę w realiach feudalnych, ilustrowana scenami ich codzienności i eksponatami, na które należy patrzeć przez pryzmat społecznego kontekstu, w jakim są osadzone, bo tylko w ten sposób odejdziemy od figury „etnograficznej ciekawostki”.
To opowieść nie tylko o trudnym losie najniższej warstwy społecznej, która stanowiła wszak wówczas 90% mieszkańców ziem polskich, ale też o wytworzonych przez nią strategiach przetrwania i radzenia sobie z sytuacją zniewolenia.
Stylistyka linorytu wybrana przez grafika, Marcina Solarza, podkreśla zarówno trud życia chłopstwa, jak i jego zaradność, pracowitość i zdolność do przetrwania, pewną hardość. Wystawa nie jest zapisem bezradnego poddaństwa wobec pana, ale raczej zbiorem przykładów tworzenia sobie prywatnej, choć w sposób oczywisty niewielkiej, krainy wolności, prowadzących w końcu do podejmowania różnych form oporu w postaci chłopskich buntów przeciw wyzyskowi i przemocy.
Przywołuje ona też czasy współczesne, w których w wielu sytuacjach społecznych, politycznych i prywatnych wciąż możemy odnaleźć echa dawnych stosunków folwarcznych pomiędzy panem a poddanym.
17 sierpnia zapraszamy również na spotkanie z autorką wystawy, Magdaleną Zych, oraz redaktorką prowadzącą portalu WMM, Kingą Kołodziejską, które poprowadzi Justyna Nowicka z Radia Kraków Kultura.
Kiedy: 17 sierpnia (czwartek) 2023, godz. 18.00–19.30
Gdzie: Muzeum Etnograficzne w Krakowie, Dom Esterki, ul. Krakowska 46
Podczas spotkania opowiemy o pracy nad nową wystawą w Wirtualnych Muzeach Małopolski, o jej koncepcji i genezie powstania. Porozmawiamy o wątkach, które stały się przedmiotem debaty publicznej, zwłaszcza w roku 2014, w którym po raz pierwszy świętowano 150. rocznicę uwłaszczenia chłopów w Polsce (1864). Autorka wystawy podzieli się również wstępnymi wnioskami z prowadzonych właśnie badań na temat pomników uwłaszczenia stawianych cesarzowi i carowi, które w formie kapliczek i krzyży istnieją do dziś w polskim krajobrazie; badania etnograficzne są prowadzone w ramach projektu badawczego pt. „Krzyże wolności” Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie.
Tekst: Magdalena Zych, CC-BY 4.0 PL
Opieka redakcyjna: Kinga Kołodziejska (WMM)
Opracowanie graficzne i ilustracje: Marcin Solarz (WMM), CC-BY 4.0 PL
Redakcja: Martyna Tondera-Łepkowska (MIK)
Korekta: Aleksandra Kleczka (MIK)
Magdalena Zych – antropolożka kultury, kustoszka i kuratorka Muzeum Etnograficznego w Krakowie, w którym od 2009 roku koordynuje projekty badawcze (m.in. „dzieło-działka”, „Wesela 21”, a obecnie „Krzyże wolności” o pomnikach i pamięci uwłaszczenia), tworzy publikacje i projekty wystawiennicze. Kreuje przestrzeń współpracy między artystami, aktywistami i społecznością akademicką. Zajmuje się m.in. praktykami skupionymi wokół muzealnych kolekcji etnograficznych. Uczestniczyła w konsorcjum TRACES (2016-2019) programu Horyzont 2020 (współautorka publikacji pt. „Widok zza bliska. Inne obrazy Zagłady”, Krytyka Polityczna 2023), zainicjowała projekt o kolekcji syberyjskiej MEK w ramach NPRH (2016-2019), uczestniczy w projekcie TRACTS (CA20134) i w kanadyjskim konsorcjum „Thinking Through the Museum”. Współpracuje z kwartalnikami „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” oraz „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni”.