• istotności (relewancji),
• włączania (inkluzywności),
• współuczestnictwa (partycypacji).

W świetle tych założeń postuluje się, by muzeum, realizując swoją misję, było jednocześnie relewantne (wciąż szukamy polskiego odpowiednika tego terminu) w otaczającym je świecie i pozwalało go lepiej rozumieć, by było otwarte na potrzeby szerokiej grupy odbiorców i uwzględniało ich punkt widzenia oraz by włączało swoich odbiorców do współtworzenia treści i ich interpretacji.

Jak przekonaliśmy się podczas dyskusji, takie podejście stawia wysokie wymagania przed muzeum, niesie też pewne ryzyka. Z jednej strony każe na nowo przemyśleć działania i program muzeum, stawiając na równi działalność badawczą i udostępnianie zbiorów, które w tym ujęciu odbywa się w myśl założeń interpretacji dziedzictwa. Z drugiej strony stawia przed muzeum nowe zadania – ma ono stawać się miejscem dyskusji o aktualnych problemach, wchodzić w dialog z odbiorcami, wykorzystywać energię toczących się wokół zmian i samo je kształtować. Jak pogodzić takie podejście z tradycyjną orientacją na zbiory? Czy nie grozi ono utratą tożsamości organizacyjnej? Jak dalece muzeum może angażować się w aktualne problemy i zjawiska i jak pogodzić z tym zorientowaną na historię działalność badawczą? Dyskusja zainicjowana podczas grudniowego spotkania wykracza poza ramy pojedynczego warsztatu, jednak pozwoliła nam dotknąć toczącego się obecnie sporu o rolę muzeum i stojące przed nim wyzwania. W ten sposób zakończenie cyklu Cicerone w 2017 roku powiązało dominującą podczas poprzednich spotkań tematykę interpretacji dziedzictwa z zagadnieniami muzeologicznymi.

Piotr Idziak

Opowiadając o dziedzictwie, stajemy przed wyzwaniem doboru odpowiednich środków, umożliwiających skuteczne dotarcie do odbiorcy. Współcześnie jesteśmy poddawani dużej ilości bodźców, co utrudnia zainteresowanie widza. Selekcjonowanie we współczesnym świecie stało się trudne z powodu nadmiernej dostępności różnych narzędzi i kanałów informacyjnych. Od jakiegoś czasu jednym z najważniejszych mediów jest internet, który dostarcza ogromną ilość sposobów umożliwiających tworzenie i promowanie interpretacji dziedzictwa. Do wyboru mamy chociażby facebook, pinterest, youtube, twitter, snapchat, poszerzoną rzeczywistość oraz mnóstwo innych narzędzi sieciowania treści. Istotna jest selekcja jednej grupy odbiorców, jednego tematu, jednego narzędzia. Pojawiają się pytania: Co chcesz osiągnąć? Jakie są twoje cele? Do jakiej grupy chcesz dotrzeć? Jakich kanałów komunikacyjnych używać? Jak lepiej opowiadać historie? W jaki sposób angażować odbiorców? Jaki może być wkład grupy/wspólnoty we współtworzenie projektu? Jak budować relacje?

W cyfrowym świecie sztuka, kultura i dziedzictwo stanowią prawdziwe doświadczenie dla ludzi i pobudzają ich kreatywność. Poniżej prezentacja tłumacząca, co wpływa na popularność filmów na YT:

Kevin Alocca, Jak filmy wideo stają się popularne?

A także przykład użycia YT jako popularnego kanału przekazywania treści:

The Brain Scoop with Emily Graslie

Mirka Bałazy

*tekst jest skróconą wersją relacji zamieszczonej na blogu Wirtualnych Muzeów Małopolski

Prowadzenie: Léontine Meijer van Mensch

Zrównoważony rozwój i istotność to kluczowe pojęcia we współczesnej muzeologii. Sformułowanie misji jest jednym ze sposobów komunikowania przez instytucję swoich przekonań na temat zrównoważonego – społecznie i środowiskowo – rozwoju, a także określania swojego znaczenia dla interesariuszy (wewnętrznych i zewnętrznych). To także główny punkt odniesienia przy opracowywaniu strategii i bieżącej działalności instytucji. Jak odpowiednio zdefiniować wizję funkcjonowania muzeum? Tym rozważaniom zostaną poświęcone grudniowe warsztaty z Léontine Meijer van Mensch, dyrektorką programową Muzeum Żydowskiego w Berlinie.

Informacje organizacyjne

Rejestracja

Zajęcia miały charakter praktyczny. Twórczym kontekstem naszej pracy uczyniliśmy przestrzeń Willi Decjusza – renesansowej rezydencji na obrzeżach Krakowa. Zastanawialiśmy się, jak sprawić, by willa miała spójną opowieść, która będzie trafiała do odbiorców – przekaże im coś ważnego o świecie i o nich samych. James Carter zaprezentował nam nie tylko ogólne podejście czy sposób myślenia, ale też konkretne narzędzia do przekuwania faktów w fascynujące opowieści.

Ćwiczyliśmy przede wszystkim tworzenie dobrych tematów, czyli formułowanie wypowiedzi o dziedzictwie w taki sposób, by zaintrygować odbiorców i w kilku słowach przekazać im główną myśl. Ta podstawowa dla interpretatora umiejętność wymaga nie tylko dyscypliny w doborze treści, ale i swego rodzaju zmysłu dziennikarskiego – umiejętności wyszukiwania konkretnych zjawisk w ogólnych zagadnieniach.

Podczas warsztatów nieustannie wracaliśmy do kluczowych pytań: Co jest naprawdę ważne? Co odbiorcy powinni zapamiętać z mojej wypowiedzi? Co przede wszystkim warto zaprezentować w tym miejscu i dlaczego? Jakie fakty najlepiej zilustrują mój temat? W metodologii prezentowanej przez Jamesa Cartera interpretacja jest procesem stawiania kolejnych pytań treściom, które chcemy przekazać. Umożliwia to dotarcie do ukrytych za nimi głębszych sensów, istotnych idei, a w konsekwencji ich świadome zaprezentowanie w określonej przestrzeni dziedzictwa.

Piotr Idziak

Prowadzenie: Jasper Visser

Każda instytucja dziedzictwa zaczyna się od historii, którą chce podzielić się z publicznością. Nawet światowej sławy kolekcja to przede wszystkim zbiór opowieści. Wystawy i prezentowanie zabytków to tradycyjne narzędzia narracji, którymi posługują się instytucje dziedzictwa, ale nigdy nie były jedynym sposobem na opowiadanie historii. Rolę tę mogą spełniać również oprowadzania, przewodniki, programy edukacyjne, nowe media, a nawet marka instytucji. Wyzwaniem XXI wieku jest zrównoważenie wszystkich tych narzędzi i użycie ich możliwie najefektywniej, by dotrzeć do jak największej liczby odbiorców.

Dzięki warsztatom:

• dowiesz się, jak w twórczy sposób opowiadać o dziedzictwie i docierać ze swoim komunikatem do jak najszerszej publiczności;
• poznasz aktualne trendy w przybliżaniu dziedzictwa odbiorcom, w tym te dotyczące mediów cyfrowych i kreatywnych społeczności;
• nauczysz się więcej o technikach i narzędziach komunikowania dziedzictwa oraz jak je stosować;
• będziesz mógł/mogła przełożyć tę wiedzę na działanie swojej organizacji i opracować dla niej własne, twórcze koncepcje i niekonwencjonalne podejścia do opowiadania o dziedzictwie;
• odkryjesz, że kreatywne sposoby opowiadania o dziedzictwie są możliwe nawet przy ograniczonych zasobach.

Informacje organizacyjne

Rejestracja

Ponieważ tym razem mocniej niż w czasie poprzednich spotkań skupialiśmy się właśnie na odbiorcach, warsztaty obejmowały wywiady z potencjalnymi uczestnikami przedsięwzięć planowanych przez grupy tematyczne. Takie podejście umożliwiło nam spojrzenie na nasze pomysły z zupełnie innej strony. Rewidowanie początkowych założeń okazało się sporym wyzwaniem, ale też uświadomiło nam, jak ważnym elementem procesu kreacji jest jak najszybsze skonfrontowanie planów działań z ich adresatami!

Podczas warsztatów grupy tematyczne otrzymały szereg zadań, mających na celu doprecyzowanie planów i próbę przewidzenia różnych okoliczności, które mogłyby je zweryfikować. Skupiliśmy się na typach odbiorców, których zaangażowanie może stanowić dla muzeów wyzwanie: mieszkańcach nowo powstających osiedli, studentach rozpoczynających naukę, bywalcach parków i terenów zielonych w mieście. Staraliśmy się nie tylko odpowiedzieć na ich potrzeby, ale i włączyć ich w planowane przedsięwzięcia.

Za największą korzyść płynącą z warsztatów można uznać fakt, że pomysły, które udało się opracować i wnikliwie przemyśleć, okazały się bardzo inspirujące. Niektóre spośród nich wydają się wręcz gotowe do wdrożenia! Tworzenie rozwiązań było też okazją dla przedstawicieli różnych instytucji, by odkryć nowe możliwości płynące ze współpracy i łączenia potencjałów. Mamy nadzieję, że duch kooperacji, którego obecność wszyscy odczuwaliśmy podczas zajęć, wniesie nową jakość do pracy w naszych instytucjach.

Piotr Idziak

Prowadzenie: James Carter

Dobra interpretacja pomaga zwiedzającym odkrywać miejsce dziedzictwa będące w twojej pieczy, a tobie – skutecznie opowiadać jego historie. Dobra interpretacja sprawia, że publiczność opuszcza dane miejsce z ciekawymi wspomnieniami, które skłaniają do przemyśleń i rozmów. Dobra interpretacja wreszcie buduje dobre relacje pomiędzy twoją instytucją a jej odbiorcami.

By jednak w pełni odpowiadać na ich potrzeby, a także służyć celom twoim i miejsca dziedzictwa, którym się opiekujesz, dobra interpretacja musi być zaplanowana. Warsztaty te mają na celu wprowadzenie cię w reguły planowania interpretacji oraz pokazanie, jak możesz ich używać w twojej instytucji.

Dzięki warsztatom:

• dowiesz się więcej na temat motywacji ludzi zwiedzających miejsca dziedzictwa oraz sposobów na poszerzanie kręgu odbiorców,
• zrozumiesz rolę różnych mediów w interpretacji,
• nauczysz się łączyć kreatywne podejście do interpretacji z technikami tradycyjnymi,
• dowiesz się, jak tworzyć realistyczne, możliwe do wdrożenia plany interpretacji twojego miejsca dziedzictwa.

Zapisy tutaj.

Prowadzenie: Polly McKenna-Cress

W trakcie warsztatów zostaną przećwiczone i poddane próbie metody i narzędzia służące do projektowania wystaw we współpracy z odbiorcami, uwzględniające również kolektywne metody pracy wewnątrz instytucji. Ich uczestnicy będą badać je i testować pracując ze sobą nawzajem oraz w kontakcie z publicznością. Dzięki tym ćwiczeniom zdobędą nową wiedzę i narzędzia przydatne w pracy w muzeum.

Podczas warsztatów:

• poznacie kreatywne praktyki; dowiecie się, jak tworzyć prototypy (szybkie wytwarzanie prototypów), jak opracowywać nowe koncepcje (szybkie wymyślanie – bez przywiązywania nadmiernej wagi do szczegółów) oraz jak weryfikować je w kontakcie z odbiorcami na wczesnym etapie procesu opracowywania/projektowania;
• nauczycie się pracy w grupie, będziecie podejmować działania i wykorzystywać swoje umiejętności jako grupa do forsowania swoich pomysłów;
• będziecie zachęcani do podjęcia próby spojrzenia poza ściany muzealnych sal, do odkrywania otoczenia (krajobraz miejski i lokalne społeczności) i uświadamiania sobie jego znaczenia;
• uzyskacie przestrzeń do bezpośrednich doświadczeń i rozmów;
• zaangażujecie się we wspólnie tworzone dzieło;
• wypracujecie kolektywnie konkretne rozwiązania w postaci prezentacji pomysłów, wizualnych notatek, szkiców…

Jak więc pisać, by zainteresować odbiorców? Jak poprzez tekst dostarczyć im nie tylko wiedzy, ale i emocji? Tym zagadnieniom poświęcone były kolejne warsztaty interpretacji dziedzictwa z cyklu Cicerone, zatytułowane „Pisanie o dziedzictwie – pisanie dla odbiorców”.

James Carter, ekspert w dziedzinie tworzenia tekstów, określił interpretację jako tworzenie przekazu, który interesuje ludzi. Ta najprostsza możliwa definicja przyświecała nam przez te dwa dni.

Pracowaliśmy nad własnym warsztatem, wykonując ćwiczenia z zakresu kursów kreatywnego pisania. Analizowaliśmy, jak tekst może się odnosić do obiektu, a poprzez obiekt – do szerszych znaczeń. Staraliśmy się wpisywać emocje i doznania zmysłowe w tworzone teksty, by nadać im osobisty wymiar. Szukaliśmy ukrytych znaczeń rzeczy i zastanawialiśmy się, na co przede wszystkim chcemy zwrócić uwagę odbiorców.

Kluczowym wyzwaniem przy tworzeniu tekstu interpretacyjnego było dopisanie dalszego ciągu zdania: „Chcę, by odbiorca przede wszystkim odczuł, że…”.  Dzięki temu definiowaliśmy podstawowy przekaz (w odróżnieniu od zbioru faktów), który chcieliśmy skierować do widzów. Wymagało to wysiłku i skupienia, a jednak w efekcie powstały zaskakująco lekkie i wciągające opisy. Niektóre z nich zamieniły się w pomysły na wyjątkowo interesujące wystawy!

Piotr Idziak

Fot. Marek Święch © MIK

• jak obudzić opowieści drzemiące w miejscach i rzeczach?
• jak sprawić, by zwiedzanie zamieniło się w przygodę?
• jak oprowadzanie może budzić emocje i wyjaśniać świat?

Pracowaliśmy w Willi Decjusza i otaczającym ją parku, które na czas warsztatów stały się naszym laboratorium. Przez dwa dni ćwiczyliśmy oprowadzanie interpretacyjne, czyli zestaw technik wykorzystujących miejsca i zjawiska do budowania zainteresowania zagadnieniami i poruszania emocji. Dzięki nim odkrywaliśmy, że nawet pozornie zwykłe obiekty mogą dać początek pasjonującym opowieściom. Przekaz jaki płynął z warsztatów brzmi, że oprowadzanie może być nie tylko skutecznym medium do przekazywania ważnych faktów i idei, ale też sposobem dostarczania odbiorcom niezapomnianych przeżyć.

Fot. Marek Święch © MIK