W Ministerstwie Rozwoju Regionalnego oraz w regionalnych urzędach marszałkowskich trwają, coraz bardziej zaawansowane prace, których celem jest opracowanie nowych mechanizmów finansowania projektów rozwojowych ze środków pochodzących z budżetu UE na lata 2014-2020. Cały ten proces jest niezwykle skomplikowany, ale podstawowym efektem będzie opracowanie dwóch najważniejszych dokumentów: „Założeń Umowy Partnerstwa” oraz „Systemu programowania i wdrażania dokumentów programowych związanych perspektywą finansową 2014-2020”
„Założenia Umowy Partnerstwa” będą dotyczyły między innymi liczby i zakresu programów operacyjnych, ram instytucjonalnych systemu wdrażania, kluczowych kierunków interwencji, koncentracji tematycznej, warunkowości ex-ante, podziału interwencji pomiędzy kraj i region oraz stopnia uzupełniania się interwencji finansowanych z Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Rybackiej. Z kolei „System programowania i wdrażania dokumentów programowych związanych z perspektywą finansową 2014-2020” zawiera m.in.: wskazówki i rekomendacje dotyczące przygotowania programów operacyjnych, sposobu wyboru celów i kierunków rozwoju wspieranych w ramach 3 polityk unijnych (PS, WPR i WPRyb), zasady podziału środków oraz mechanizmy zapewnienia koordynacji i komplementarności interwencji z różnych programów, podstawowe zasady wdrażania w ramach perspektywy finansowej UE 2014-2020, założenia systemu monitorowania i kontroli, rozwiązania w zakresie układu instytucjonalnego. (źródło: MRR)
Obecnie toczą się negocjacje ministerstwa z regionami (to one obok agend rządowych rozdysponują największą część środków unijnych) dotyczące rozdziału zadań i pieniędzy, mechanizmów finansowania, strategicznych celów interwencji. Elementem tych negocjacji była m. in. konferencja w Krakowie na której rozmawiano o Założeniach Umowy Partnerstwa. Postulaty regionów i rządu, wypracowane stanowiska są konsultowane z Komisją Europejską. Każdy z krajów korzystający z tych środków ma dużą swobodę w opracowaniu mechanizmów wykorzystania środków unijnych, jednak muszą one gwarantować określone standardy dotyczące np. zarządzania i ewaluacji oraz bezpośrednio dotyczyć strategicznych celów ważnych dla rozwoju całej Unii Europejskiej.
Już wcześniej informowaliśmy, że kultura nie będzie finansowana w ramach klucza sektorowego, jak ma to miejsce obecnie, w ramach obowiązującego budżetu 2007-2013. W nowym „zintegrowanym podejściu” ważna będzie koncentracja na kluczowych obszarach tematycznych związanych z rozwojem gospodarki oraz interwencje ukierunkowane na globalne wyzwania rozwojowe. Z tego powodu sektor kultury będzie mógł liczyć na środki o tyle, o ile udowodni i opracuje przedsięwzięcia odnoszące się np. do:
- zwiększania aktywności zawodowej oraz zwiększenia adaptacyjności zasobów pracy;
- rozwoju gospodarki opartej na wiedzy i rozwoju kapitału intelektualnego;
- poprawy spójności społecznej i włączenia społecznego;
- wzrostu kapitału społecznego.
W obecnym układzie w ramach regionalnych programów operacyjnych wspierano dostęp do usług kulturalnych (poprzez rozwój infrastruktury kultury i tworzenie nowych przedsięwzięć kulturalnych) oraz wykorzystanie dziedzictwa kulturowego w turystyce i biznesie (remonty zabytków z przeznaczeniem na rozwój ruchu turystycznego, tworzenie lokalnych produktów turystycznych). Środki unijne umożliwiały likwidację zapóźnień cywilizacyjnych w zakresie stanu materialnego dziedzictwa kulturowego oraz stanu infrastruktury kultury.
W nowej perspektywie, w oparciu o dokument Założenia Umowy Partnerstwa można wskazać, jakie cele będą istotne w przedsięwzięciach podejmowanych w ramach sektora kultury w latach 2014-2020 (należy zauważyć, że jest to dopiero projekt dokumentu):
- upowszechnianie wiedzy o nauce i postaw innowacyjnych w społeczeństwie, np. przez inwestowanie w centra kreatywności oraz tzw. „Małe Koperniki” – promocja nauki i innowacji oraz stymulowanie innowacyjności, zwłaszcza dzieci i młodzieży, a także zwiększenie zainteresowania nauką i karierą naukową;
- zwiększanie kompetencji cyfrowych szczególnie poprzez edukację dzieci i młodzieży;
- wsparcie tworzenia otwartych zasobów publicznych, w tym: dostępu do informacji publicznej (open goverment), wsparciu digitalizacji wspólnego dziedzictwa kulturowego, naukowego i edukacyjnego z uwzględnieniem aspektu jego archiwizację, a także zapewnieniu powszechnego, otwartego dostępu do zasobów dziedzictwa kulturowego w postaci cyfrowej;
- rozwój działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw, w tym w obszarze turystyki;
- ochrona różnorodności biologicznej, […] zachowanie wysokiej wartości przyrodniczej i stanu europejskich krajobrazów;
- podnoszenie jakości i dostępności podstawowych usług publicznych (zdrowie, edukacja, kultura, pomoc społeczna, etc.), zgodnie ze zróżnicowaniami terytorialnymi (na obszarach wiejskich, obszarach marginalizacji w metropoliach, etc.), z uwzględnieniem strategii rozwoju województw;
- wsparcie kompleksowych projektów (łączących wymiar społeczny, ekonomiczny, ochrony środowiska i fizycznej odbudowy) rewitalizacji miast i innych obszarów zdegradowanych;
- ograniczanie zasięgu ubóstwa na obszarach wiejskich i miejskich szczególnie zagrożonych marginalizacją;
- promowanie rozwoju lokalnego sprzyjającego wzmacnianiu integracji społecznej;
- wsparcie wynikających ze strategii inicjatyw lokalnych odnoszących się do rozwoju potencjałów endogenicznych obszarów ze specyficznymi potrzebami (w tym działania na rzecz zwiększenia dostępności i rozwoju zasobów naturalnych i kulturowych, rozwoju turystyki, działania na rzecz obszarów poprzemysłowych, etc.);
- upowszechnienie uczestnictwa osób w uczeniu się przez całe życie: rozwijanie modelu uczenia się dorosłych, którego podstawą jest uczenie praktyczne; rozwijanie oferty, promocji i zachęt do uczestnictwa w edukacji osób nieaktywnych zawodowo, wspieranie szkoleń zawodowych;
- działania wspierające rozwój i wzmacniające rolę społeczeństwa obywatelskiego w tworzeniu i zarządzaniu politykami publicznymi, promowanie wykorzystania skutecznych i efektywnych narzędzi dialogu społecznego na wszystkich etapach tworzenia i zarządzania politykami publicznymi;
Jak wynika z przedstawionej powyżej listy celów wskazywanych przez dokument Założenia Umowy Partnerstwa, pewne działania będą kontynuowane (rozwój turystyki w oparciu o unikalne zasoby lokalne, digitalizacja dziedzictwa kulturowego, projekty rewitalizacyjne) z uwzględnieniem nowych wytycznych. Należy podkreślić wagę włączenia społecznego, tworzenia kapitału społecznego, edukacji w zakresie kluczowych kompetencji, jako istotnych celów wspierania uczestnictwa w kulturze.