MIK uczestniczył w konferencji „Fundusze Europejskie – razem układamy przyszłość Małopolski”. Na konferencji pojawiły się ciekawe głosy wskazujące kulturę jako jeden z ważnych obszarów (i motorów) rozwoju regionu.
Marszałek Marek Nawara zaprezentował prace nad aktualizacją Strategii Rozwoju Województwa, ich głównym założeniem jest wyróżnienie 3 najważniejszych wyzwań rozwojowych i podporządkowanie im działań strategicznych samorządu regionalnego:
- budowanie innowacyjnej gospodarki,
- podnoszenie jakości życia,
- rozwój sektora badawczo-rozwojowego.
(więcej na ten temat można znaleźć w publikacjach przygotowywanych w ramach projektu „Małopolska 2020 – scenariusze rozwoju i aplikacja prognostyczno-symulacyjna”, będącego zapleczem diagnostycznym i źródłem rekomendacji dla aktualizacji strategii)
Dla instytucji kultury (a szczególnie dla wojewódzkich instytucji kultury) wyznacza to nowy priorytetowy cel, którym jest kreowanie kapitału społecznego i intelektualnego społeczności Małopolski, tak, aby jak najwięcej Małopolan mogło współtworzyć „gospodarkę regionalnej szansy”. Trudność polega na zdefiniowaniu konkretnych działań kulturalnych podnoszących jakość tych kapitałów (nie są one jasno opisane, są wciąż raczej postulatem nowoczesnego zarządzania publicznego). Nie wiadomo też do końca, jak połączyć rozwój tych kapitałów z rolą „kreowania” kultury w jej wymiarze twórczym, edukacyjnym, tożsamościowym, „bycia razem”, jak również w wymiarze ochrony dziedzictwa kultury. Czy dzięki ciekawszej kulturze, „szczęściu” z uczestnictwa w kulturze, tworzeniu współczesnych obiegów dziedzictwa kultury gospodarka regionalna będzie miała lepsze szanse, a społeczność większy kapitał społeczny – tak po prostu?
Kulturę można – na podstawie dyskusji podczas konferencji – scharakteryzować jako cztery współistniejące obszary:
- obszar działań społeczeństwa obywatelskiego, które samo organizuje się w grupy aktywności kulturalnej (kultura jako wskaźnik aktywności obywatelskiej),
- obszar tradycji, tożsamości i dziedzictwa kulturowego, który jest potencjałem rozwoju turystyki w Małopolsce (kultura jako potencjał ekonomiczny),
- obszar kultury (regionalna marka, zdolność do twórczości) jest ważnym wyznacznikiem jakości życia, która z kolei jest ważną częścią potencjału rezydencjonalnego regionu czyli zdolności do przyciągania studentów, kapitału, inwestycji, nowych mieszkańców (kultura jako wskaźnik rozwoju cywilizacyjnego, otwartości na świat),
- kultura to obszar działań instytucji kultury w kontekście ogromnych funduszy przeznaczanych na rozwój infrastruktury kultury (kultura jako sfera animacji i edukacji kulturalnej).
Wydaje się, że kultura kojarzy się ze wszystkim, co nie jest czymś innym. Może być wskaźnikiem dobrobytu, wyrazem tożsamości, celem rozwoju, sektorem gospodarki. To zdecydowanie utrudnia określenie roli kultury w rozwoju regionalnym, jak i komplikuje stworzenie jasnego stanowiska na temat rozwoju kultury. Te cztery obszary to równocześnie węzły dyskusji o priorytetach finansowania kultury: czy rozwijać przemysły kultury, gospodarkę kreatywną czy lepiej skupić się na tworzeniu aktywnych postaw społecznych i zdolności do myślenia w nowoczesnym świecie wyzwań?
W innej części wypowiedzi Marszałek Nawara wskazał potrzebę rozwoju trzech zespolonych ze sobą podsystemów zarządzania rozwojem regionalnym, które muszą zacząć lepiej funkcjonować w Małopolsce. Są to:
- podsystem programowania – odpowiedzialny za wyznaczanie kierunków rozwoju,
- podsystem instytucjonalny – odpowiedzialny za współdziałanie w sieci, wzajemną komunikację i współpracę w działaniach rozwojowych,
- podsystem wdrożenia – odpowiedzialny za finansowanie, tworzenie prawa, monitoring i ewaluację realizowania strategii rozwoju.
Instytucje kultury i inne podmioty kultury nie określą raz na zawsze ról, dla których istnieją, ale mogą poprzez własną obecność w tych trzech podsystemach współtworzyć okresową wizję, według której będą współpracować i oceniać efekty swoich działań. Obecnie instytucje kultury nie są wystarczająco obecne w dialogu o rozwoju regionu.
W kolejnym wystąpieniu pracownicy Ministerstwa Rozwoju Regionalnego przedstawili koncepcję porządkowania systemu zarządzania strategicznego państwem. Więcej można znaleźć w dokumencie “Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski”.
W pierwszym panelu prowadzonym przez Piotra Legutkę, redaktora naczelnego Dziennika Polskiego była mowa o uśpionych potencjałach rozwoju i metodach ich „rozbudzania”. Samorządowcy wskazywali jakie działania i programy uruchomili, przedsiębiorcy mówili o blokadach formalno-prawnych, które spowalniają rozwój, a eksperci postulowali budowanie modeli rozwoju, które pomogą uporządkować chaos w zarządzaniu rozwojem. Na pewno była to ciekawa refleksja, w jakim miejscu obecnie znajduje się Małopolska.
Drugi panel był poświęcony sytuacji małych ojczyzn w kontekście coraz bardziej rozwiniętego grantowego systemu wspomagania rozwoju – na ile takie fundusze pomagają lokalnie, a w jakim stopniu demoralizują. To prowokacyjne pytanie moderatora panelu pozwoliło uczestnikom wskazać sukcesy w rozwoju lokalnym (w opinii większości panelistów nie doszło do zamarcia lokalizmów oraz lokalnych wspólnot obywatelskich, a raczej do ich odrodzenia się) oraz zastanowić się nad negatywami rozwoju, czyli coraz większą polaryzacją rozwoju regionalnego. Część miejsc odnalazła się w nowej sytuacji i prze do przodu, inna część nie korzysta z nowych możliwości, pozostaje więc w tyle. To oznacza, że narasta nowy problem marginalizacji niektórych subregionów oraz pojawiają się uczucia urazy i zazdrości o to, że „jednym się udało, a innym nie”.